آموزش دستشویی رفتن به کودک

آموزش دستشویی رفتن به کودک، از مراحل مهم رشد او تلقی می‌شود. یادگیری دستشویی رفتن می‌تواند با چالش‌های متعددی همراه باشد. از این رو بسیار مهم است که والدین با توجه و صبر کافی به آموزش این امر بپردازند. یادگیری این موضوع گام مهمی برای حرکت کودک به سمت استقلال و اعتمادبه‌نفس بیشتر است. در این مقاله نکات مهم و قابل توجه در این زمینه را مورد بررسی قرار می‌دهیم. این مقاله با تکیه بر اطلاعات و آموزش‌های ارائه شده در کتاب «آموزش دستشویی رفتن به کودکان ـ مگ زویبک» نوشته شده است.

زمان مناسب برای آموزش دستشویی رفتن کودکان

یکی از مهم‌ترین عوامل برای موفقیت در آموزش دستشویی رفتن به کودک، آموزش آن در زمان مناسب است. اغلب کودکان در سن بین 18 تا 36 ماهگی توان لازم برای آموختن دستشویی رفتن را دارند. اما با این حال با توجه به تفاوت توانایی در کنترل عضلات نظیر مثانه، روده‌ها و ...، زمان مناسب برای آموزش به هر کودک می‌تواند متفاوت باشد. از این جهت بهتر است والدین به دنبال نشانه‌های آمادگی در کودک خود باشند:

• کودک توان دنبال کردن دستورهای ساده را دارد.
• کودک به استفاده از توالت علاقه نشان می‌دهد.
• کودک از پوشک کثیف احساس نارضایتی می‌کند.
• کودک توانایی حرکتی مورد نیاز برای نشستن و برخاستن در توالت را دارد.

چالش‌های آموزش دستشویی رفتن به کودک

آموزش دستشویی رفتن به کودکان ممکن است با چالش‌های متعددی همراه باشد. این چالش‌ها می‌توانند والدین را خسته کرده و گاهی حتی با ایجاد تنش فرآیند آموزش را سخت‌تر کنند. با اطلاع از این چالش‌ها برای تسهیل و رفع آن‌ها و آموزش بهتر این امر بکوشید.

• فضای توالت به دلیل اندازه آن، صدای زیاد سیفون و ... می‌تواند سبب ایجاد ترس در کودک شود. برای حل این مشکل کودک را به تدریج برای استفاده از توالت آماده کنید. از گزینه‌هایی مانند صندلی توالت مخصوص کودک استفاده کنید.
• کودک ممکن است در یادگیری از خود ثبات نشان ندهد. در واقع آن‌چه که تصور می‌کنید آموخته است را ممکن است دوباره به شکل گذشته انجام دهد. این امر دلایلی هم‌چون بروز تغییر در دیگر جنبه‌های زندگی کودک، استرس و ... دارد. بسیار صبور باشید و بدون ابراز فشار بیشتر به کودک فرآیند آموزش را با آرامش ادامه دهید.
• فشارها و انتظارات را از روی کودک بردارید. انتظارات بیش از حد می‌تواند فشار زیادی به کودک وارد کند. این امر کودک را به مقاومت وادار کند. از مقایسه‌ی کودک با دیگران به‌شدت خودداری کنید.

نکات کلیدی برای آموزش دستشویی رفتن به کودک

برای آموزش دستشویی رفتن به کودکان، نکات و شیوه‌های موثر زیر را در نظر داشته باشید.

• برای ایجاد فضایی امن و راحت بکوشید. با استفاده از تشویق‌هایی نظیر آفرین گفتن، لبخند و ... احساس آرامش و راحتی را در هنگام استفاده از توالت به کودک منتقل کنید.
• آموزش در قالب بازی: استفاده از بازی و ابزارهایی هم‌چون کتاب‌های تصویری، عروسک و ... می‌تواند پروسه‌ی یادگیری را برای کودک بدل به تجربه‌ای جذاب کند.
• زمان‌بندی مشخص: برای شروع می‌توانید زمان‌های خاصی را برای دستشویی رفتن تعیین کنید. زمان‌هایی مثل بعد از وعده‌های غذایی و یا قبل از خواب که کودک را به استفاده از توالت عادت دهند.
• تشویق: استفاده از پاداش برای تقویت یادگیری می‌توانید مفید باشد. با این حال توجه کنید که کودک را برای استفاده از دستشویی شرطی نکنید.
• اجتناب از تنبیه: ذات آموزش دستشویی رفتن با فشار و تنبیه در تضاد است. استفاده از چنین ابزارهایی تنها نتایج عکس به همراه خواهد داشت.

آموزش تدریجی مرحله به مرحله

صبر و پیشرفت تدریجی از نکات مهمی‌ست که در آموزش دستشویی رفتن به کودکان نباید از آن غافل شوید. این موضوع سبب آرامش کودک شده و از وارد آمدن فشار و استرس به او جلوگیری می‌کند. هم‌چنین آشنایی مرحله به مرحله به یادگیری بهتر کودک منجر می‌شود. راهکارهای زیر را برای آموزش گام‌به‌گام دستشویی رفتن در نظر داشته باشید.

• نبستن پوشک: چند روزی را کودک را به زندگی بدون پوشک عادت دهید. این امر احساس نیاز به دستشویی را در کودک ایجاد می‌کند و کودک هم‌چنین به نشانه‌های بدنی خود برای دستشویی رفتن توجه نشان می‌دهد.
• پوشیدن شلوار راحت: در گام بعدی به کودک لباس راحت بپوشانید تا در مواقع نیاز بتواند سریع آن را پایین آورده و از توالت استفاده کند. نیاز به باز کردن دکمه و زیپ‌های زیاد استرس کودک را افزایش می‌دهد.
• آشنا کردن تدریجی کودک با دستشویی و نکات استفاده از آن.
• تنظیم برنامه زمانی و دنبال کردن دقیق آن

نشان دادن الگوی رفتاری مثبت به کودک

کودکان از رفتار والدین خود به‌شدت الگو می‌گیرند. دیدن روش انجام یک کار می‌توانید بهترین شیوه برای یادگیری یک مهارت باشد. والدین می‌توانند شیوه‌ی استفاده از دستشویی را به صورت مرحله به مرحله و با اجرای شماتیک آن به کودک بیاموزند.

• همراهی والد هم‌جنس: همراهی کودک در دستشویی در صورت امکان و در سن مناسب می‌تواند راهی ایده‌آل برای آموزش گام به گام دستشویی رفتن باشد.
• ‌ هر مرحله را توضیح دهید: استفاده از جملات روان و ساده برای توضیح هر مرحله توصیه می‌شود. «حالا شلوارم را پایین می‌آورم». «حالا دست‌هایم را می‌شورم».
• آموزش دادن جزئیات بهداشتی: کارهایی که بعد از استفاده از توالت انجام می‌دهیم را به صورت عملی به کودک آموزش دهید. مثل ریختن آب یا کشیدن سیفون، روش شستن دست‌ها، استفاده از ماده شوینده، خشک کردن دست‌ها و ... .

صبر و پشتکار در آموزش دستشویی رفتن به کودک

آموزش دستشویی رفتن به کودکان گاهی ممکن است به صبر و تلاش بسیاری نیاز داشته باشد. پروسه حذف پوشک و استفاده از دستشویی ممکن است تا چند ماه هم طول بکشد. نکات زیر را برای هر چه بهتر پشت سر گذاشتن این دوره در نظر داشته باشید.
توقعات منطقی داشته باشید: به یاد بسپارید که کودکان سرعت یادگیری متفاوتی از یکدیگر دارند. از این جهت بسیار مهم است که توقع منطقی داشته باشید و به هیچ عنوان کودک را با کودک دیگر مقایسه نکنید.
ناامید نشدن در صورت عقب‌گرد: کودک ممکن است گاهی به عقب برگشته و دوباره نیاز به استفاده از پوشک داشته باشد. این یک امر کاملاً طبیعی‌ست و در اغلب کودکان اتفاق می‌افتد. لذا در صورت مواجهه با این شرایطی ناامید نشده و فشار را بر روی کودک بیشتر نکنید.
مشارکت همه: حمایت تمام اعضای خانواده می‌تواند اعتمادبه‌نفس و احساس امنیت بیشتری به کودک بدهد. به ویژه اگر کودک برادر یا خواهر بزرگ‌تری دارد، می‌توانند در این زمینه بسیار کمک‌کننده باشند.

مقاومت کودک در برابر آموزش دستشویی رفتن به کودک

فارغ از تلاش‌های شما برای آموزش درست این مهارت، کودک گاهی در برابر یادگیری مقاومت می‌کند. این مقاومت می‌تواند دلایل متعددی داشته باشد. بسیار مهم است که در مواقع لازم درک کنید که کودک مهارت مورد نظر را آموخته اما میلی به انجام آن ندارد. نکته‌ی حائز اهمیت در این مرحله، ناامید نشدن والدین است. گاهی ممکن است نیاز به عقب‌نشینی داشته باشید و فرصتی چند روزه به کودک بدهید. رفتارهای اشتباه، سرزنش، فشار و ... از جمله عواملی هستند که کودک را وارد فاز مقاومت می‌کنند. هم‌چنین ممکن است کودک هنوز آمادگی لازم برای این مهارت را نداشته باشد.

روش آموزش دستشویی رفتن کودکان

انتخاب روش آموزش دستشویی رفتن کودکان، باید با توجه به شرایط و نیازهای هر کودک انجام شود. اولین گام برای این امر تشخیص میزان آمادگی کودک با توجه به معیارهایی‌ست که در بخش‌های قبل مرور کردیم. علاوه بر این جنسیت کودک نیز می‌تواند بر فرآیند آموزش موثر باشد. در ادامه نکاتی را درباره‌ی آموزش دستشویی رفتن به کودک پسر و دختر مرور می‌کنیم.

آموزش دستشویی رفتن کودک پسر

آموزش دستشویی رفتن به کودک پسر چالش‌های خاص خود را دارد. برای این امر بهتر است ابتدا کودک را به نشستن عادت دهید و وقتی به آن عادت کرد، دستشویی رفتن به صورت ایستاده را نیز به او بیاموزید.

• تشویق به نشستن: نشستن به کودک کمک می‌کند تا کنترل بهتری بر روی مثانه و روده‌هایش داشته باشد.
• یادگیری از طریق تکرار: مشاهده و تکرار رفتار پدر یا برادر بزرگ‌تر می‌تواند یک راه‌حل مناسب برای آموزش این امر باشد. توجه کنید که نیاز نیست همه جزئیات را به‌کودک نشان دهید.

آموزش دستشویی رفتن کودک دختر

آموزش دستشویی رفتن به کودک دختر تفاوت چندانی با کودک پسر ندارد. با این وجود نکاتی که در ادامه آورده‌ایم را در آموزش به دختران در نظر داشته باشید.
نحوه صحیح نظافت و تمیز کردن را به کودک یاد دهید. آموزش صحیح تمیز کردن خود ضامن جلوگیری از مشکلاتی هم‌چون عفونت‌ها و ... است.

• زمان‌بندی منظم: برای دختران هم بهتر است یک برنامه‌ی منظم برای دستشویی رفتن و عادت کردن به آن تنظیم کنید.
• تشویق: از الگوهای تشویقی و ابزاری مانند استیکرهای رنگی و ... برای تشویق آن‌ها استفاده کنید.

آموزش دستشویی رفتن کودک ایرانی

در فرهنگ ایرانی به پاکیزگی و بهداشت اهمیت ویژه‌ای داده شده است. توجه به این ویژگی‌های فرهنگی و حساسیت‌ها به شکل صحیح می‌تواند در آموزش دستشویی رفتن نقش مهمی ایفا کند.

• در آموزش دستشویی رفتن، نکاتی که در هنگام استفاده از توالت باید در نظر داشت را به کودک بیاموزید. این نکات شامل تمیز نگه داشتن سرویس بهداشتی و ... است.
• نحوه‌ی نشستن و استفاده از توالت ایرانی را با صبر و حوصله بیشتری به کودک بیاموزید.

بازی آموزش دستشویی رفتن به کودکان

یادگیری برای کودکان می‌تواند پروسه‌ای جذاب و هیجان‌انگیز باشد. در حقیقت کودکان خود علاقه‌ی بسیاری به یادگیری چیزهای جدید دارند. وظیفه‌ی والدین در این میان حفظ این انگیزه و آموزش مهارت‌های مورد نیاز زندگی در قالب یک فرآیند سرگرم‌کننده است. استفاده از بازی‌ها برای آموزش دستشویی رفتن کودکان می‌تواند ما را به این هدف نزدیک کند. کودکان در خلال بازی مهارت‌های اولیه زندگی را می‌آموزند. از این رو بهتر است نکات مهم درباره‌ی دستشویی رفتن را در قالب بازی‌ها و هم‌چنین قصه‌های مختلف به کودک بیاموزید.

قصه کودکانه در مورد دستشویی رفتن

کودکان به قصه‌ها علاقه‌ی زیادی دارند. آن‌ها شخصیت‌های درون قصه‌ها را دوست دارند و با آن‌ها احساس هم‌ذات پنداری می‌کنند. این امر سبب شده تا قصه به عنوان یکی از مهم‌ترین ابزارهای آموزشی به کودکان استفاده شود. قصه‌های بسیاری برای آموزش دستشویی به کودکان نوشته شده است. با خواندن این قصه‌ها و تهیه‌ی کتاب‌هایی با این مضمون می‌توانید فرآیند یادگیری دستشویی رفتن را برای کودک تسهیل و جذاب کنید. سعی کنید از کتاب‌هایی استفاده کنید که دارای تصاویر بوده و برای کودکان در این سن قابل درک باشد.

کتاب آموزش دستشویی رفتن به کودکان

با تهیه‌ی کتاب آموزش دستشویی رفتن به کودکان، مهم‌ترین نکات را برای آموزش این مهارت بیاموزید. این کتاب‌ها توسط متخصصین روانشناسی و تربیت کودک به منظور ارائه‌ی شیوه‌های عملی و کاربردی در این زمینه تالیف شده‌اند. در این کتاب‌ها هم‌چنین به اشتباهات رایج والدین و چالش‌های معمول در فرآیند یادگیری استفاده از دستشویی اشاره شده است. کتاب‌های متعددی نیز برای کودکان تالیف شده‌اند که در قالب شعر یا قصه و تصاویر رنگی به موضوع دستشویی رفتن می‌پردازند. برخی از این کتاب‌ها عبارتند از:

1. من دیگه پوشک نمی‌خوام! (کارن کتس – ترجمه: زهرا موسوی – انتشارات نردبان)

2. خوب بلدم روی لگن بشینم (آندرئا پینینگتن – ترجمه: مهدی حجوانی – انتشارات افق)

3. آموزش دستشویی رفتن در 3 روز (دختر ) (انتشارات فرهنگ و هنر)

4. آموزش دستشویی رفتن در 3 روز (پسر ) (انتشارات فرهنگ و هنر)

5. روز بدون پوشک! (لیز فلچر ترجمه: آناهیتا حضرتی – انتشارات پرتقال)

6. مامان بیا، جیش دارم (آنته بتز – شکوه قاسم نیا – انتشارات قدیانی)

سخن پایانی درباره‌ی آموزش دستشویی رفتن به کودک

آموزش دستشویی رفتن به کودک ممکن است فرآیندی زمان‌بر و طاقت‌فرسا باشد، اما با رعایت نکات گفته‌شده در این مقاله و پشتیبانی از کودک، این فرآیند ساده‌تر و سریع‌تر می‌شود. خواندن کتاب‌های قصه‌ی مناسب در این زمینه کودک را تشویق می‌کند تا کم‌کم از پوشک جدا شود و مانند بزرگ‌ترها رفتار کند. در این زمینه، آموزش نکات بهداشتی به کودکان را نیز فراموش نکنید.