آموزش خواندن و نوشتن به کودکان دیر آموز
8 خرداد 1404
آموزش خواندن و نوشتن به کودکان دیر آموز
آموزش خواندن و نوشتن به کودکان دیرآموز برای خانواده و مربیان چالش‌برانگیزتر از سایر کودکان است.کودکان دیرآموز یا کند آموز در یادگیری با چالش‌های بیشتری از هم‌سالان خود مواجه هستند که بر فرآیند تحصیل و به ویژه خواندن و نوشتن تاثیر منفی می‌گذارد.
در این مقاله ابتدا به بررسی مسئله‌ی دیرآموزی و راه‌های درمان آن می‌پردازیم.
در ادامه نیز راه‌هایی را برای آموزش خواندن و نوشتن به کودکان دیرآموز بررسی خواهیم کرد.
مروری بر روش تدریس اعداد و الفبا به عنوان اساس یادگیری زبان از دیگر مباحثی‌ست که در ادامه می‌خوانید.
درمان کودکان دیر آموز
قدم اول در درمان مشکلات دیرآموزی کودکان، تشخیص به موقع آن است.کودکان دیرآموز به‌طور معمول در شروع تحصیل نشانه‌های ناتوانی در یادگیری را از خود بروز می‌دهند. نشانه‌های مختلفی را می‌توان برای این امر در نظر داشت که برخی از آن‌ها عبارتند از:
• ناتوانی در حفظ کردن اعداد و کلمات
• چالش در درک مفاهیم ساده
• تاخیر در تکامل حرکتی و زبانی
تحقیقات نشان می‌دهند که اقدام زودهنگام می‌تواند تاثیر بسیاری برای بهبود مهارت‌های این کودکان داشته باشد.
برای نمونه برنامه‌هایی هم‌چون گفتاردرمانی و کاردرمانی همراه با آموزش‌های تطبیقی می‌توان مهارت آن‌ها را در حیطه‌ی زبانی و شناختی تقویت کند.
دریافت مشاوره از متخصص دیگر فاکتوری‌ست که می‌تواند پدرومادرها و معلم‌ها را برای برخورد مناسب و آموزش خواندن و نوشتن به کودکان دیر آموز یاری کند.
علت دیرآموز بودن کودکان
چه عواملی آموزش خواندن و نوشتن به کودکان دیر آموز را کُند می‌کند؟دیرآموزی کودک می‌تواند دلایل پیچیده و متعددی داشته باشد. برخی از مواردی را که تا به امروز پژوهش‌ها به عنوان دلایل دیرآموزی کودکان مطرح کرده‌اند در ادامه آورده‌ایم.
• عوامل ژنتیکی: بسیاری از کودکان دیرآموز به دلیل عوامل ژنتیکی و وراثت در یادگیری ضعیف عمل می‌کنند. تحقیقات نشان داده است که اختلال‌های یادگیری نظیر نارساخوانی در بعضی از خانواده‌ها بیشتر مشاهده می‌شود.
• عوامل محیطی: عوامل محیطی می‌تواند اختلال در یادگیری را به وجود بیاورد یا دست‌کم تشدید کند. از جمله عوامل محیطی می‌توان به کمبود ارتباط زبانی در خانواده، تغذیه نامناسب، فقر فرهنگی و ... اشاره کرد.
• اختلالات مغزی: وجود مشکل در ساختار مغز یا بروز آسیب‌های مغزی بر اثر عواملی هم‌چون ضربه‌های قبل از تولد یا کمبود اکسیژن دیگر عامل کندآموزی کودکان است.
• عوامل روانشناختی: دیرآموزی تنها مقوله‌ای مرتبط با توانایی ذهنی کودک نیست. در مواردی کودک به دلیل درگیری با مشکلات روانشناختی نظیر استرس، اضطراب، عدم اعتمادبه‌نفس و ... دچار دیرآموزی می‌شود.
نحوه آموزش به کودکان دیر آموز
آموزش خواندن و نوشتن به کودکان دیر آموز نیازمند صبر بسیار است.آموزش موفق به این کودکان همچنین مستلزم انعطاف‌پذیری و خلاقیت برای به‌کارگیری شیوه‌های مختلف آموزش است. روش‌های آموزشی چندحسی و تعاملی شیوه‌های مناسبی برای کمک به کودکان دیرآموز است.
روش‌های آموزشی فردی
استفاده از روش‌های آموزشی فردی شاید بهترین راه برای آموزش خواندن و نوشتن به کودکان دیرآموز باشد. چرا که این روش‌ها با توجه به سطح توانایی هر کودک تنظیم می‌شود.از طرفی با شناخت کودک، در فرآیند آموزش از شیوه‌های آموزشی جذاب و متنوع برای تشویق کودک به یادگیری استفاده می‌شود.
استفاده از تکنولوژی در آموزش کودک دیرآموز
تکنولوژی‌های آموزشی می‌توانند ابزاری ایده‌آل و کمک‌کننده در آموزش به کودک کندآموز باشند.امکانات آموزشی دیجیتال از قبیل اپلیکیشن‌های آموزش و نرم‌افزارهای تعاملی، امکان یادگیری خوانددن و نوشتن را در طی انجام بازی‌های آموزشی فراهم می‌کنند.
تقویت مهارت‌های اجتماعی و هوش هیجانی
محدود کردن امر یادگیری به مهارت‌های تحصیلی و خواندن و نوشتن یکی از دلایل تشدید دیرآموزی کودک است، زیرا می‌تواند سبب کاهش اعتمادبه‌نفس کودک و دلسری او در یادگیری شود.از این رو بسیار مهم است که معلم و والدین توجه ویژه‌ای به پرورش مهارت‌های اجتماعی کودکان دیرآموز داشته باشند.
آموزش اعداد به کودکان دیرآموز
روش‌های مختلفی برای بهینه کردن آموزش اعداد و همچنین آموزش خواندن و نوشتن به کودکان دیر آموز وجود داد. در ادامه برخی از این روش‌ها را مرور می‌کنیم.روش‌های عملی و عینی
روش‌های علمی و عینی را می‌توان بهترین رویکرد در آموزش اعداد و ریاضی به کودک کندآموز دانست.در روش‌های عینی واقعیات انتزاعی به جهان ماده آورده می‌شوند تا کودک با مشاهده و لمس آن‌ها درک بهتری از شمارش و مفاهیم ریاضی پیدا کند. مانند استفاده از مکعب‌ها، مهره‌ها و چینه‌ها برای آموزش مفاهیم ریاضی به کودک.
بازی‌های آموزشی ریاضی
کودکان در فرآیند بازی، حتی اگر یک بازی خودساخته و تخیلی باشد، در حال یادگیری جهان اطراف خود هستند.درگیر بودن کودک در بازی و مداخله‌ی او در پروسه‌ی آموزش عامل مهمی‌ست که به گره خوردن اطلاعات به‌هم و درک ارتباطات در ذهن کودک کمک می‌کند.
به یاد داشته باشید که ماهیت بازی باید در طول این روش حفظ شده و کودک احساس کند در حال تلاش برای یادگیری‌ست.
تقسیم‌بندی مراحل آموزش
تقسیم مطالب به چند بخش، به‌خاطر سپردن یا یادآوری حجم زیادی از اطلاعات برای کودکان دیرآموز دشوار است.برای حل این مشکل، مطالب را به‌تدریج و در یک فرآیند منسجم به کودک آموزش دهید.
آموزش مرحله‌به‌مرحله و تدریجی نه تنها در یادگیری اعداد که در آموزش خواندن و نوشتن نیز بسیار کاربردی‌ست.
آموزش الفبا به کودکان دیرآموز
در ادامه روش‌هایی را برای آموزش خواندن و نوشتن به کودکان دیر آموز معرفی کرده‌ایم.آموزش چند حسی (Multisensory Learning)
آموزش سنتی به‌طور معمول از طریق متن انجام می‌شود. با این وجود کودک به شیوه‌های مختلف بصری، لمسی و شنیداری قادر به دریافت داده‌های آموزشی‌ست. استفاده از شیوه‌های تدریس که این روش‌های مختلف حسی را درگیر کند می‌تواند یادگیری را برای کودک دیرآموز تسهیل کند. معلم می‌تواند از صداها، تصاویر و کارت‌های بازی، حرکات دست، ماکت حروف و کلمات و ... برای آموزش به این کودکان استفاده کند.
استفاده از شعر و کارت‌های تصویری
یکی از شیوه‌های آموزش الفبا که این روزها بسیار مورد استقبال قرار گرفته، استفاده از کارت‌های تصویری و شعر برای یادگیری الفباست. این ابزار به ایجاد نشانه‌های مختلف حسی و به‌خاطر سپردن داده‌ها کمک بسیاری می‌کند. همچنین آموزش حروف به کمک شعر و آواز می‌تواند یادگیری را برای کودک به فرآیند جذاب تبدیل کند.تمرین‌های نوشتاری ساده
نوشتن یکی از چالش‌برانگیزترین کارها برای کودکان دیرآموز است. برای همین توجه به سادگی تمرین‌ها در آموزش خواندن و نوشتن به کودکان دیر آموز بسیار مهم است. از جمله تمرین‌های ساده نوشتاری می‌توان به دنبال کردن خطوط در شکل حروف، نوشتن با استفاده از خط‌چین‌ها، نوشتن حروف با ماسه، حبوبات و ... اشاره کرد.کتابهای مفید برای کودکان دیرآموز
در کنار به‌کارگیری شیوه‌های جدید آموزش و دریافت مشاوره، مطالعه‌ی کتابهای تالیف شده در این زمینه کمک قابل توجهی به آموزش خواندن و نوشتن به کودکان دیر آموز است.
مشاهده و خرید کتاب تفکر منطقی ۱
کتاب تفکر منطقی 1
در کتاب تفکر منطقی ۱ که بر اساس الگوی آموزشی کومن نوشته شده است، توانایی‌های فکری کودک در قالب فعالیت‌های مختلف، گام‌به‌گام تقویت می‌شود.کتاب به‌گونه‌ای طراحی شده که کودک با درگیر شدن در روند مطالعه، مهارت‌های حرکتی پایه‌ای خود هم‌چون نوشتن با مداد را هم به‌چالش بکشد.
مهارت‌های فکری کودک از قبیل استفاده از داده‌ها و درک و تفسیر آن‌ها در طول انجام فعالیت‌های معرفی شده تقویت می‌شود. این کتاب گزینه‌ی مناسبی برای آموزش خواندن و نوشتن به کودکان دیر آموز است و همچنین دربرگیرنده‌ی راهنمایی‌ها و نکاتی برای والدین است تا به‌خوبی اهداف آن را در بازی با کودک دنبال کنند.
کتاب تفکر منطقی با فراهم کردن امکان مقایسه‌ی ویژگی‌ها، درک ارتباط و نتیجه‌گیری کودک را با جریان تفکر منطقی آشنا می‌کند.
مشاهده‌ی فهرست کتاب‌ها
کتاب استدلال قیاسی 1
کتاب استدلال قیاسی ۱ نیز بر اساس متد آموزشی کومن نگارش و طراحی شده است.از فعالیت‌های اصلی پیشنهاد شده در این کتاب می‌توان به مقایسه (درک تفاوت‌ها و شباهت‌ها)، تطبیق و همچنین تکمیل تصاویر ناقص اشاره کرد. این فعالیت‌ها به منظور آموزش استدلال قیاسی به کودک طراحی شده‌اند.
این مهارت توانایی شناختی کودک را افزایش می‌دهد و به او در درک الگوهای منطقی و ایجاد ارتباط میان اطلاعات مختلف کمک می‌کند.
در نتیجه فرآیند آموزش خواندن و نوشتن به کودکان دیر آموز آسان‌تر می‌شود. فعالیت‌ها به ترتیب آسان به سخت چیده شده تا کودک با چالش‌های جدید روبه‌رو شده و گام‌به‌گام چارچوب تفکر منطقی را دریابد.
مشاهده فهرست کتاب‌ها
کتاب ادراک دیداری فضایی 1
کتاب ادراک دیداری فضایی ۱ از کومن بیشتر به درک کودک از فضا به واسطه‌ی بینایی می‌پردازد.فعالیت‌های این کتاب به منظور تقویت مهارت‌هایی نظیر حل ماز، جورچین، مسیریابی و ... طراحی شده‌اند. اما درک دیداری ـ فضایی چه کمکی به آموزش خواندن و نوشتن به کودکان دیر آموز می‌کند؟
• یادگیری بهتر ریاضی: کودک با تقویت ادارک دیداری ـ فضایی، در درک مفاهیم مهم ریاضی هم‌چون اندازه‌گیری، هندسه و ... بهتر عمل خواهد کرد.
• تقویت مهارت نوشتاری: مهارت‌های دیداری-فضایی با تکیه بر مفاهیم اندازه‌ی مناسب، فاصله‌ها و ... به کودک در نوشتن بهتر حروف، اعداد و کلمات کمک می‌کند.
• توانایی خواندن و درک متن: به کودک کمک می‌کند تا در تشخیص خطوط، کلمات و ... بهتر عمل کند.
• مهارت‌های روزمره: کودک با تقویت درک دیداری ـ فضایی در کارهای روزمره خود نظیر پیدا کردن مسیر در جاهای نا آشنا، مرتب کردن وسایل و اتاق بهتر عمل می‌کند.
• هماهنگی چشم و دست: که مهارتی بسیار مهم برای انجام بازی‌ها و فعالیت‌های مختلف کودکان است.
مشاهده فهرست کتاب‌ها
کتاب فرهنگ مصور همخوانها
کتاب فرهنگ مصور همخوانها از دیگر کتابهای مناسب برای آموزش خواندن و نوشتن به کودکان دیر آموز است.این کتاب با روشی علمی برای درمان ایرادهای گفتاری کودک و تقویت قدرت حافظه‌ی آن‌ها طراحی شده است.
در این فرهنگ، برای ۲۳ همخوان زبان فارسی، تصویرهای متعددی ارائه شده تا کاربرد این همخوانها را در واژه‌های پرکاربرد و رایج نشان دهد.
طبقه‌بندی کلمه‌ها در این کتاب بر اساس جایگاه حروف (اول، وسط، آخر) و تعداد هجاهای واژه (یک، دو یا سه هجا) تنظیم شده است.
در هر صفحه که به یک همخوان اختصاص دارد، تصاویر متعددی دیده می‌شود. کودک با دیدن تصاویر، واژه‌ها را تکرار می‌کند و در صورتی که این واژه‌ها را درست ادا کرد، می‌تواند آن تصویر را رنگ‌آمیزی کند.
برای تشویق کودک، برچسب‌هایی رنگی نیز در کتاب وجود دارد.
مشاهده فهرست کتاب‌ها
کتاب داستان‌های زنجیره‌ای ۱
کتاب داستان‌های زنجیره‌ای ۱ برای آموزش خواندن و نوشتن به کودکان دیر آموز، از روشِ ارائه‌ی تصاویر مرحله‌به‌مرحله استفاده کرده است.این کتاب بیش از صد داستان کوتاه چندخطی دارد. در هر صفحه از کتاب، ۴ تصویر مرحله‌به‌مرحله دیده می‌شود.
در پایین این تصاویر، ۴ خط توضیح کوتاه که همان شرح داستانِ تصاویر است، وجود دارد. کودک با تماشای تصاویر و خواندن یا شنیدن توضیحات پایین صفحه، ارتباط بین تصویرها و داستان را پیدا می‌کند.
علاوه بر این، کودک می‌تواند این داستان این عکس‌ها را با صدای بلند برای شما تعریف کند تا مهارت گفتاری و کلامی او تقویت شود.
مشاهده فهرست کتاب‌ها
مشاهده فهرست کتاب‌ها
مشاهده فهرست کتاب‌ها
فهرست کتاب های آموزش خواندن و نوشتن به کودکان دیر آموز
۱. تفکر منطقی ۱
۲. استدلال قیاسی ۱
۳. ادراک دیداری فضایی 1
۴. فرهنگ مصور همخوانها
۵. داستان‌های زنجیره‌ای ۱
۶. فرهنگ مصور فعل‌ها
۷. فرهنگ مصور جمله‌ها
۸. آموزش ضمایر و زمانها به کودکان
سخن پایانی درباره‌ی آموزش خواندن و نوشتن به کودکان دیرآموز
دیرآموزی لزوما به‌منزله‌ی کندذهنی یا ضریب هوشی کودک نیست. آن‌چه باید به آن توجه کرد، تفاوت در شیوه‌های یادگیری کودکان است.
با اینکه آموزش خواندن و نوشتن به کودکان دیر آموز چالشی اساسی به شمار می‌آید، با این حال ممکن است برخی از کودکان دیرآموز به راحتی بخوانند و بنویسند، اما در درک و یادگیری ریاضی و اعداد دچار مشکل شوند.
توجه به عوامل موثر بر دیرآموزی و تلاش در کنترل و بهبود شرایط محیطی کودک دیگر مقوله‌ای‌ست که نباید از آن غافل شد.
همواره در تلاش باشید محیطی پویا برای کودک فراهم کنید.
با صبر و به‌کارگیری شیوه‌های نوین، کودک را به فرآیند یادگیری علاقه‌مند کنید.
ارتباط خود را با کودک به‌طور پیوسته بهبود بخشیده و به هوش هیجانی و مهارت‌های اجتماعی او اهمیت ویژه‌ای بدهید.
بازگشت به ابتدای مقاله
